Complotdenkers heb je in alle soorten en maten. Maar weinigen kunnen bogen op een miljoenenpubliek, rel op rel stapelen, antisemitisme adverteren in de meest Joodse stad van het land, zonder dat hun populariteit, loopbaan of salaris ook maar een deukje oploopt. Het lukt Kyrie Irving, de Amerikaanse topbasketballer. Het verhaal van een man die, afgeschermd door geld en roem van de buitenwereld, zichzelf toch eerder een slachtoffer vindt, en en passant zijn club opblaast.
Supertrio
Begin 2021 lijkt een nieuwe basketbaldynastie in de NBA geboren. De Brooklyn Nets hebben zich net versterkt met topschutter James Harden van de Houston Rockets. Harden voegt zich bij twee andere gelouterde All Stars die de Nets het seizoen daarvoor hebben aangetrokken: Kevin Durant en Kyrie Irving. Durant is onbetwist één van de drie topspelers in de NBA en tweevoudig titelwinnaar met de Golden State Warriors. Irving was in 2016 als sidekick van Lebron James onmisbaar bij het kampioenschap van de Cleveland Cavaliers. Met dit supertrio kan de titel de Nets, de eerste in hun NBA-bestaan, niet meer ontgaan.
En toch zou het mislopen. Zowel in 2021 als in 2022 wordt het team in de playoffs vroegtijdig uitgeschakeld. Geen chemie, luidt het oordeel. Alle vingers wijzen naar Kyrie Irving. De speler met passeerbewegingen die door niets of niemand te vatten zijn, blijkt buiten het veld nog moeilijker te volgen. In die twee jaar heeft hij 74 van de 170 wedstrijden gemist en vooral de aandacht getrokken op allerlei fronten die niets met basketbal te maken hebben.
Platte aarde
Kyrie Irving is een mondige speler, vice-president van de spelersvakbond. Hij steekt zijn meningen niet onder stoelen of banken, en precies daar begint het vaak te knellen. Irving houdt van lezen. Hij is geen mak lam dat achter de meute aansjokt, maar doet graag zijn eigen onderzoek. Hij moedigt iedereen aan dat ook te doen. “Hey man, do your own research for what you want to believe in.” Onbedoeld is zijn uitspraak het perfecte motto van een feitenvrije wereld.
Vooral Instagram is een rijke bron van informatie. Het is ongelooflijk tot welke verrassende inzichten je dan komt. In 2017 en 2018 belijdt Irving herhaaldelijk zijn geloof in een platte aarde. In het kielzog daarvan heeft hij ook zo zijn ideeën over 9/11, de maanlanding, de moord op JFK.
Voor de start van het seizoen 2020/21 maakt de NBA, die in de VS een voortrekkersrol heeft gespeeld in de bestrijding van de pandemie, bekend dat 95% van haar spelers gevaccineerd is. Slechts een handvol spelers blijkt vaccinweigeraar, en één van hen is Kyrie Irving.
De NBA volgt de lokale coronaregels en die van New York City zijn de strengste van het land. De guard houdt voet bij stuk en maakt duidelijk waar hij voor staat. Geheime genootschappen, handlangers van Satan, spuiten argeloze burgers in met vaccins vol microchips. Die dienen geen ander doel dan de zwarte bevolking aan een supercomputer te koppelen, te herprogrammeren en zo te onderdrukken.
Irving zal vijf maanden lang geen thuiswedstrijden spelen, alleen uitwedstrijden.
Wel of geen antisemiet?
Tot dan toe konden de uitlatingen van Irving, hoe wonderlijk ook, grotendeels genegeerd worden. Medio september 2022 verandert dat. Hij deelt met zijn achterban oude ideeën van Alex Jones over de New World Order, de globale elite die de rest van de wereld tot slaaf wil maken.
De timing kan haast niet slechter. Jones, notoir complotdenker, staat op dat moment in het brandpunt van de belangstelling in de VS. Hij zal veroordeeld worden tot huizenhoge schadevergoedingen voor één van zijn meest abjecte leugens: het ontkennen van het bloedbad op de Sandy Hook Elementary School dat in 2012 aan 26 mensen, merendeels kinderen, het leven kostte.
Maar Irving gaat onbekommerd verder. Op 27 oktober tweet hij een link naar de documentaire Hebrews to Negroes: Wake Up Black America op de Amazon-website. Parallel plaatst hij een screenshot van het bestelformulier op Instagram.
De film komt uit de koker van een extremistische vleugel binnen de Black Hebrew Israelites. De Afrikaanse Hebreeërs beschouwen zichzelf als de ware erfgenamen van de bijbelse Israelieten.
De documentaire staat bol van antisemitisme: de Holocaust wordt ontkend, Joden zijn architecten van de slavenhandel, duivelsaanbidders en manipuleren de media. De reacties blijven niet uit. Joe Tsai, nummer twee van Alibaba en eigenaar van de Nets, NBA-baas Adam Silver, de Anti-Defamation League en vele anderen veroordelen Irvings actie scherp.
De fanbasis van de Nets in Brooklyn, waar meer dan 600.000 Joden wonen, is verbluft. Terwijl de antisemitische uitlatingen van rapper Kanye West (Ye), die eveneens flirt met het gedachtegoed van de Afrikaanse Hebreeërs, nog nazingen, gooit de Irving-affaire opnieuw olie op de golven. Synagoges en Joodse instellingen worden vaker dan ooit bedreigd. Het aantal antisemitische incidenten bereikte in 2021 een recordhoogte en 2022 ziet er niet veel beter uit.
En Kyrie Irving geeft geen krimp. Op 29 oktober, twee dagen na zijn geruchtmakende post, tweet hij dat hij omnist is en het etiket antisemiet niet verdient. Diezelfde dag herhaalt hij dat standpunt tijdens een persconferentie en benadrukt: “Ik ga niet iets terugnemen waar ik heilig in geloof.” Hij is bovendien niet alleen, voegt hij nog toe, maar weet zich omringd door een heel leger.
Pas de volgende dag verwijdert hij zijn oorspronkelijke tweet.
Op 3 november, net na de ochtendtraining, vertelt hij verslaggevers dat hij het niet op alle punten met de film eens was, maar laat in het midden op welke. Op de man afgevraagd of hij nou wel of geen antisemiet is, antwoordt hij ontwijkend, met de mystieke woordenbrij die hem eigen is: “I cannot be antisemitic if I know where I come from.” We zijn inmiddels een week verder en nog steeds krijgt Irving geen woord van excuus over zijn lippen.
Het is de spreekwoordelijke druppel. Enkele uren later schorsen de Nets hem voor minimaal 5 wedstrijden. Diezelfde avond laat verontschuldigt Irving zich alsnog bij alle Joodse families: het was nooit zijn bedoeling geweest hen te kwetsen.
Meet de NBA met twee maten?
Het is te weinig en te laat. Bij de Nets zal hij een meerstappenplan moeten doorlopen. Daar horen onder meer ontmoetingen met leiders uit de Joodse gemeenschap bij.
Nike besluit elke verbintenis met Irving te verbreken. Irving kon binnen de Nike-collectie bogen op zijn eigen model schoen, maar ook dat stopt: de Kyrie 8 zal het licht niet meer zien.
Diezelfde dag heeft de film het geschopt tot meest populaire documentaire op Amazon Prime, waar hij te huur is voor 12 dollar, te koop voor 50 dollar – de helft daarvan gaat naar Amazon. Het gelijknamige boek is een bestseller in de categorie “Christian Education”.
Als een affaire uit maart 2021 wordt opgerakeld, blijkt dat Irving zich niet al te verongelijkt hoeft te voelen. Een andere NBA-speler, Meyers Leonard van de Miami Heat, werd toen betrapt op een antisemitisch scheldwoord. Hij had niet geweten wat het betekende, zei Leonard toen de storm van reacties opstak, en bood onmiddellijk zijn excuses aan.
Binnen de kortste keren had hij een boete van de NBA aan zijn broek van 50.000 dollar, een zaalverbod en een schorsing van een week. Nauwelijks een week later zat hij zonder club. Vandaag is Leonard dat nog steeds, al heeft een zware blessure daar ook mee van doen.
Het was Demi Advija, de enige Joodse speler in de NBA, die destijds een lans voor hem brak: hij wist zeker dat Leonard het nooit zo bedoeld had. Diezelfde Avdija is nu terughoudender in het geval-Irving en scoort het understatement van het jaar: “It’s a little upsetting to hear some stuff about your religion.”
Leonard was een gewaardeerd speler in de NBA. Zijn laatste jaarsalaris bij Miami (9,5 miljoen dollar) getuigt daarvan. Maar hij blijft een gewone sterveling in vergelijking met de buitencategorie waartoe Kyrie Irving behoort (jaarsalaris: 36,5 miljoen dollar). Meet de NBA met twee maten?
Je zou medelijden kunnen hebben met Irving. Hij wil zich doen gelden als kritische, onafhankelijke geest, maar laat zich lenen als luidspreker van haatzaaiende randgroeperingen. Die is het louter om die megafoon te doen. En die heeft Irving, met zijn 22 miljoen volgers op Twitter en Instagram, anderhalf keer zoveel als de hele Joodse bevolking wereldwijd. Je kunt hem niet zomaar wegzetten als de zoveelste rare snuiter of het malle pietje van de NBA, want hij is een influencer van de bovenste plank.
Van die verantwoordelijkheid is Irving zich geen moment bewust. Zijn zicht lijkt voorgoed vertroebeld. Insulated by fame and money and surrounded by yes-people, zei Kareem Abdul-Jabbar, de NBA-ster van weleer. Hij slaat de spijker op zijn kop. Er komt nog iets bij. Irving, net als Kanye West, ziet zich niet als antisemiet, kan geen antisemiet zijn, hij is immers zelf de echte semiet.
De begenadigde dribbelaar heeft zich intussen in een onmogelijke hoek gemanoeuvreerd, en zijn club en zijn bond met zich. Adam Silver, zelf Jood, en Joe Tsai zijn weliswaar allebei na een indringend gesprek met Irving tot de slotsom gekomen dat hij geen antisemiet is, maar weten voorlopig niet verder.
Het is tweeënhalf jaar terug dat de NBA haar spelers de ruimte gaf om activistischer te zijn. De bijdrage aan Black Lives Matter was daar een geslaagd voorbeeld van. Maar de New Age of Empowerment loopt tegen zijn beperkingen aan. Vandaag bevindt de NBA zich in een houdgreep van 10, 20 sterspelers. Daar klinkt gemor over te strenge voorwaarden die aan Irvings terugkeer op het veld zouden zijn gesteld.
Op zaterdag 19 november verontschuldigt Irving zich nogmaals, nu in gesprek met SportsNet New York. De dag erna maakt de verloren zoon na acht gemiste matches weer zijn opwachting in het team. De Nets laten weten tevreden te zijn met de stappen die hun spelverdeler sinds het incident gezet heeft. Welke dat zijn, blijft onvermeld. De adviseurs van Irving beraden zich of ze al dan geen genoegdoening zullen eisen voor het onbetaalde verlof dat hem werd opgelegd.
De Nets pakken de draad op en beginnen in december aan een indrukwekkende zegereeks. Kevin Durant speelt de sterren van de hemel. Kyrie Irving wordt weer in de harten van de fans gesloten. Ook dit seizoen staat zijn verkiezing tot All Star buiten kijf; hij trekt zelfs meer stemmen dan ooit. Brooklyn durft weer hardop van een titel te dromen. Alles lijkt rustig.
Dan spat de droom uiteen. Op 3 februari laat Irving zijn team weten dat hij weg wil. Zijn marktwaarde blijkt onveranderd en een paar dagen later al zet hij koers naar Dallas. Het is 9 februari, amper een week later, en dan wordt bekend wat nu onvermijdelijk leek: ook Durant zal de Nets verlaten, richting Phoenix. James Harden is al lang vertrokken en speelt in Philadelphia. Brooklyn ruimt de scherven op en begint van vooraf aan. Dallas rekent zich rijk, maar hoe lang?
Ondertussen ziet één man de toekomst weer zonniger in. Meyers Leonard heeft zich omhooggewerkt uit een diep dal. Hij voelt zich nu, twee jaar later, klaar voor een rentree in de NBA. De Los Angeles Lakers nodigen hem uit voor een testtraining. Het liefst zou hij terug willen naar Miami. Hij wacht op de aanbiedingen. Die komen er, dat weet hij zeker.
© Ricus van der Kwast, 9 februari 2023
Dit is de geactualiseerde versie van een artikel eerder verschenen op Joop.nl, 31 januari 2023
